Het Bolsward van de zeventiende eeuw is nu in kleur te zien. Architectuurhistoricus Marcus Laman uit Leiden heeft een historische stadskaart van de oude Hanzestad minutieus digitaal met de hand ingekleurd en opnieuw uitgegeven.

‘De gewone Bolswarder zag het destijds nooit. Dat is nu wel anders’

BOLSWARD Het gaat om een kaart van Joan Blaeu, ooit een pronkstuk dat alleen door een kleine, rijke bovenlaag werd gezien. ,,De gewone Bolswarder zag het destijds nooit”, vertelt Laman. ,,Dat is nu wel anders.”

Laman vond de zwartwit gravure in digitale archieven. Meer dan veertig uur bracht hij door boven de kaart. ,,Niet achter elkaar natuurlijk”, voegt hij er meteen achteraan. ,,Na drie, vier uur ben ik er wel klaar mee. Dan ga ik even fietsen door het historische Leiden of duik ik in de achtergrondverhalen.”

Groener dan verwacht
Het onderzoek hoort voor hem bij het proces. Hij zoekt uit hoe steden zijn ontstaan, hoe het stratenplan zich ontwikkelde en welke rol muren en wallen speelden. Over Bolsward leerde hij dat de stad voortkwam uit een terpdorp, gebouwd op hoger gelegen land vanwege de invloed van de zee. ,,De stad was groener dan ik had verwacht. Bolsward spant echt de kroon met verschillende boomgaarden en tuinen. Dat groen fungeerde als voorraad voor slechte tijden. Fruit, brandhout, timmerhout; zo kon de stad zichzelf in oorlogstijd lang redden.”

Structuur nog duidelijk zichtbaar
Volgens Laman woonden er in de zeventiende eeuw tussen de twee- en vijfduizend mensen in Bolsward. Wie de vernieuwde kaart bekijkt, ziet een compacte groene stad. ,,Vanaf de negentiende eeuw werd veel groen weggehaald, maar de structuur bleef tot aan vandaag nog duidelijk zichtbaar. Met deze kaart zie je die oorspronkelijke structuur prachtig terug.”

Hoewel Laman Bolsward het afgelopen jaar alleen via Google Streetview bezocht, zijn laatste echte bezoek dateert uit de jaren tachtig, kreeg hij een scherp beeld van de stad. ,,Ik ken Bolsward natuurlijk ook van de grootste schaatstocht die niet meer gereden wordt”, merkt hij op.

Het inkleuren van oude stadsplattegronden is voor Laman een liefhebberij die begon met een kaart van zijn woonplaats Leiden. Hij gebruikt een digitale pen en zoomt ver in op de hoge-resolutiebeelden die musea, archieven en bibliotheken beschikbaar stellen. ,,Oorspronkelijk ingekleurde kaarten zijn prachtig, maar vaak wat flets. Ik zoek naar heldere tinten en nuances die de levendigheid terugbrengen.” De schilden en wapens op de Blaeu-kaart liet hij bewust ongemoeid. ,,Die kleur ik nooit in. Historisch gezien waren ze vaak fel gekleurd, maar dat overheerst in het kleurenspectrum dat ik gebruik nu te veel. Zo blijft het geheel in balans.”

Vroeger werden kaarten met de hand ingekleurd door zogenoemde afsetters. De ‘sterren in het vak’ konden er hun brood mee verdienen en hun werk is nu duizenden euro’s waard. ,,Zover ik weet ben ik de enige die zich tegenwoordig nog zo noemt.”

De kaart van Bolsward is inmiddels zijn vijfde ingekleurde stadsplattegrond, naast onder meer Franeker en Leeuwarden. Zijn ambitie is om uiteindelijk alle Friese steden ‘tot leven te brengen’. De ingekleurde kaart van Bolsward is in 2 formaten te koop via historischestadskaartenfullcolour@outlook.com.

Brenda van Olphen

bolswardsnieuwsblad.nl